H οστεοαρθρίτιδα είναι πάθηση που εµφανίζεται στην ίδια συχνότητα σε όλες τις χώρες του κόσµου. Μετά τη συµπλήρωση των σαράντα ετών δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν ήδη αναπτύξει ασυµπτωµατικές εκφυλιστικές αλλοιώσεις του χόνδρου σε αρθρώσεις που στηρίζουν το βάρος του σώµατος. 
Ταξινόµηση
Διακρίνεται σε:
Πρωτοπαθή (ιδιοπαθής, αγνώστου αιτιολογίας)
Δευτεροπαθή που προκαλείται από συγκεκριµένη πάθηση ή ανωµαλία στη σχέση των αρθρικών επιφανειών.
Αιτιοπαθογένεια
Στην πρωτοπαθή οστεοαρθρίτιδα παίζουν ρόλο παράγοντες ιδιοσυστασιακοί και κληρονοµικοί (µειονεκτικότητα του αρθρικού χόνδρου).
Η δευτεροπαθής είναι δυνατόν να προκληθεί από:
1. Υπερβολική ή ανοµοιόµορφη φόρτιση ενός φυσιολογικού χόνδρου, όπως συµβαίνει σε δυσπλασία του ισχίου, σε ραιβό ή βλαισό γόνατο ή ύστερα από ενδαρθρικό κάταγµα, όπου δεν έγινε ανατοµική ανάταξη και άφησε ανωµαλίες στην αρθρική επιφάνεια (µετατραυµατική αρθρίτιδα).
2. Φυσιολογική φόρτιση ενός παθολογικού αρθρικού χόνδρου, όπου µπορεί να έχει δηµιουργηθεί από µικροβιακές φλεγµονές, ρευµατοειδή αρθρίτιδα, απολυµατική οστεοχονδρίτιδα, οστεοχονδρωµάτωση κ.λπ.
3. Βλάβη του υποχόνδριου οστού ενώ ο χόνδρος είναι φυσιολογικός, όπως στην οστεοχονδρίτιδα του ισχίου, στην άσηπτη νέκρωση του µηριαίου, του αστραγάλου κ.λπ.
Κλινική εικόνα
Ο πόνος είναι το πρώτο σύµπτωµα της πάθησης. Εµφανίζεται αρχικά ύστερα από κόπωση, στη συνέχεια έπειτα από µεγάλης ή µικρής διάρκειας ακινησία. Τελικά ο πόνος γίνεται συνεχής, ακόµη και κατά την ανάπαυση (πόνος ηρεµίας, rest pain) ενώ πολλές φορές έχουµε πόνο νυχτερινής αφύπνισης. Αρκετά συχνά, παρά την εξέλιξη, υπάρχουν περίοδοι χωρίς πόνο, που κρατούν από ηµέρες έως µήνες.
Η δυσκαµψία της άρθρωσης αποτελεί το δεύτερο σύµπτωµα που εκδηλώνεται αρχικά ύστερα από ανάπαυση, προοδευτικά επιδεινώνεται και τελικά γίνεται µόνιµη και περιορίζει τις κινήσεις της άρθρωσης. Η παραµόρφωση της άρθρωσης αποτελεί την τελική κατάληξη της πάθησης και είναι συνήθως τυπική για κάθε άρθρωση.
Έτσι το ισχίο παίρνει θέση προσαγωγής, κάµψης και εξωτερικής στροφής, ενώ το γόνατο κατά κανόνα θέση ραιβότητας και κάµψης.
Στα χέρια προσβάλλονται οι τελικές φαλαγγοφαλαγγικές αρθρώσεις στη ραχιαία επιφάνεια και δηµιουργούνται οι χαρακτηριστικοί όζοι του Heberden.
Κατά την κλινική εξέταση, διαπιστώνεται τοπική ευαισθησία κατά την ψηλάφηση, περιορισµός στις κινήσεις της άρθρωσης, ατροφία και µερική καθήλωση του σκέλους σε ανώµαλες θέσεις.
Ακτινολογικά ευρήµατα
1. Στένωση του µεσάρθριου διαστήµατος
2. Σκλήρυνση των αρθρικών επιφανειών
3. Κύστεις στο υποχόνδριο οστό
4. Οστεόφυτα, δηλαδή οστικές προσεκβολές που αναπτύσσονται σε θέσεις που προσφύονται ο αρθρικός θύλακος και οι σύνδεσµοι.
Η ακτινολογική εικόνα δεν συµβαδίζει πάντα µε τη βαρύτητα της κλινικής συµπτωµατολογίας (άρρωστοι που οι ακτινογραφίες παρουσιάζουν σοβαρές αλλοιώσεις, ιδιαίτερα στη σπονδυλική στήλη, µπορεί να έχουν ελαφρά συµπτώµατα και αντίστροφα άρρωστοι µε ελαφρές αλλοιώσεις να υποφέρουν).
Θεραπεία
Διακρίνεται σε συντηριτική και χειρουργική. Η συντηρητική περιλαµβάνει φαρµακευτική αντιφλεγµονώδη αγωγή.
Όλα τα φάρµακα αυτά µπορεί να βλάψουν το βλεννογόνο του στοµάχου και δεν χορηγούνται αν υπάρχει έλκος. Στις περιπτώσεις αυτές, η χορήγηση υπόθετων, χωρίς να είναι ακίνδυνη, µπορεί να δοκιµαστεί.
Στη φαρµακευτική αγωγή, εντάσσονται και φάρµακα για την ενίσχυση, την προστασία και την επιβράδυνση του εκφυλισµού του αρθρικού χόνδρου.
Η ενδαρθρική έγχυση κορτιζόνης σε µονοαρθρικές εντοπίσεις έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια, επειδή προκάλει καταστροφή του αρθρικού χόνδρου. Σύµφωνα µε τις τελευταίες έρευνες, η καταστροφή αυτή οφείλεται:
1. Σε καταβολική δράση της κορτιζόνης επί του µεταβολισµού του κολλαγόνου
2. Στην άµεση και ταχεία άρση του πόνου που επιτρέπει την ελεύθερη χρήση της άρθρωσης που πάσχει, µε αποτέλεσµα την ταχύτερη καταστροφή της.
Κατά την περίοδο της φαρµακευτικής αγωγής, εάν τα συµπτώµατα είναι έντονα, συνιστάνται η ανάπαυση της άρθρωσης και ο περιορισµός των κινήσεων στο ελάχιστο.
Η φυσικοθεραπεία έχει σκοπό, όταν η πάθηση βρίσκεται σε παρόξυνση, να βελτιώσει την τοπική κυκλοφορία της άρθρωσης και να χαλαρώσει το µυϊκό σπασµό γύρω από αυτήν. Για τον σκοπό αυτό χρήσιµοποιούνται συνήθως θερµά επιθέµατα, υπέρηχοι, διαθερµίες και µικροκύµατα. Όταν η παρόξυνση υποχωρήσει, προστίθενται στο θεραπευτικό σχήµα ενεργητικές ασκήσεις των µυών, που αποσκοπούν στην αύξηση της σταθερότητας της άρθρωσης και εποµένως στην ελάττωση του πόνου και βελτίωση της λειτουργίας της.
Χειρουργική θεραπεία
1. Οστεοτοµίες
2. Ολική αρθροπλαστική, µονοδιαµερισµατική (γόνατο), ολική επιφάνειας (ισχίο)
3. Αρθρόδεση
Οι οστεοτοµίες δρουν µηχανικά, διορθώνοντας τον άξονα φόρτησης της άρθρωσης, και βιολογικά, µε βελτίωση της ενδοοστικής φλεβικής κυκλοφορίας, δηλαδή της συµφόρησης που παρατηρείται στην οστεοαρθρίτιδα. Εφαρµόζεται σε περπτώσεις µε αλλοιώσεις µέτριου βαθµού και ικανοποιητική κινητικότητα της άρθρωσης, δηλαδή σε νεαρά σχετικά άτοµα. ∆ίνουν καλά αποτελέσµατα σε ισχίο και γόνατο, ιδίως όταν υπάρχει νυκτερινός πόνος όπου υποχώρει εντυπωσιακά.
Οι ολικές αρθροπλαστικές γίνονται µε µεγάλη επιτυχία σήµερα σε ισχίο και γόνατο και είναι η Νο 1 επιλογή παγκοσµίως για οστεοαρθρίτιδα σε άτοµα µέσης και µεγαλύτερης ηλικίας. Ολική αθροπλαστική επιφάνειας στο ισχίο και µονοδιαµερισµατική στο γόνατο εφαρµόζονται σε νεότερα – δραστήρια άτοµα (αθλητές), τα οποία έχουν καλό υποχόνδριο οστό (χωρίς κύστεις) και µικρού βαθµού αλλοιώσεις σε αρθρικές επιφάνειες και στον αρθρικό χόνδρο.
Οι αρθροδέσεις εφαρµόζονται εξαιρετικά σπάνια σήµερα.
ΔΑΛΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ορθοπαιδικός Χειρουργός,
Επιστηµονικός Συνεργάτης
Βιοκλινική Πειραιά
Βιβλιογραφία
- 1. Apley A.G Solomon L. System of orthopaedics and fractures 7th ed. Oxford Butterworth & Heinemann LTD 1993.
- Callghan JJ, Rosenberg AG, Rubash HE (Eds) The adult hip, 2007, 2nd edition, Lippincott Williams and Wilkins Philadeplhia.
- Mark D. Miller, M.D. review orthopaedics 5th edition department of orthopaedic surgery university of Virginia Charlottesville 2008.
